Tuingrond verbeteren – Hoe kan ik de grond verbeteren in de tuin?

Het bewonen, betreden en bespelen van een grond kan hetzelfde gevolg hebben als verbouwen. Bewoners ruimen het afval van het maaien vaak op en bewerken het gazon daarna met chemische producten. Dit alles zorgt en stukje bij beetje voor dat het humus-gehalte daalt. Hierdoor kan mos goed groeien en delft het gras het onderspit.

Het verbeteren van de bodemkwaliteit is mogelijk. Dat kunt u zelf doen en u zult snel met eigen ogen resultaat zien. Het gras wordt er op het oog mooier van, maar ook kwalitatief beter vanbinnen. Later zult u daarom zien dat plantjes beter groeien, ze mooier zijn en ook meer opbrengsten genereren. Ook als het weer niet goed is, zult u dit verschil merken. Zelfs als het langere periodes koud en droog is. 

Een ideale tuingrond

De bodem waar we op lopen lijkt erg dicht te zijn. Ongeveer de helft van de grond is echter maar van stof en de rest is opgevuld met water en zelfs lucht. Als we het over een grond hebben die aan de norm voldoet dat hij gezond is dan bestaat zelfs 50% uit water. Het water heeft verschillende functies zoals het voorzien in chemische natuurlijke stoffen en verschillende voedingsstoffen.

In de grond bevinden zich allerlei organismen en andere wezens die levensverschijnselen vertonen. Het bovengrondse leven hangt af van het leven onder de grond. De kleine organismen zorgen namelijk dat producten in de grond omgezet worden in stoffen die planten gebruiken om zich mee te voeden. Het leven van de organismen en planten samen betreft een ingewikkeld ecosysteem. De eerste tip is dus om dit hele systeem te respecteren en te zorgen dat het zijn gang kan gaan. Als dit niet in balans is, heeft dat namelijk drastische gevolgen voor de groei van planten.

Zand, leem of klei?

De balans tussen allerlei deeltjes die in de grond zitten bepaald onder welke textuur uw grond valt. De textuur van een grond is een van de meest onderscheidende kenmerken van een grondsoort. Ieder grond heeft een bepaalde verhouding in die deeltjes in zich en daarnaar is het bodemtype dan ook vernoemd. Er bestaat een indeling die op basis van de grootte van de korrels gemaakt is. Deze begint bij de kleinste deeltjes die met het blote oog te zien zijn: zand. De korrels van zand zijn erg klein, namelijk maximaal twee millimeter groot. Als de korrels naar een iets grotere doorsnee neigen, valt het onder de benaming grind. Als de korrels kleiner zijn dan zandkorrels, en ze dus niet meer met een menselijk oog te zien zijn zonder gebruik te maken van een hulpmiddel, wordt het leem genoemd. Deeltjes die nog kleiner zijn dan de leemdeeltjes van maximaal 0.05 millimeter, vallen onder de categorie klei. Samen zijn de korrels van klei een gladde substantie. De soort deeltjes waar een grond uit bestaat, is bepalend voor veel eigenschappen. Onder andere de ruimte die tussen de deeltjes zitten verschilt hierdoor. Dat heeft op zijn beurt weer tot gevolg dat de afvoer van water op een andere manier geschiedt. Een bodem met zand laat veel sneller water door dan andere bodems. De algemene regel die hierbij geldt, is dat als de deeltjes van de grond een kleinere doorsnee hebben en dat het oppervlakte dat water tegen kan houden veel groter is. Dat betekent dus dat ze ook voedingsstoffen beter in zich kunnen houden zonder dat het wegstroomt.

Een logische gevolgtrekking is dan dat kleibodems meer capaciteit hebben om water en voeding bij zich te houden. Uiteraard heeft iedere soort en dikte zijn eigen plus- en minpunten. Een kleibodem kan dan goed zijn in het vasthouden van voeding, maar de doorstroom van lucht is veel slechter dan in andere bodems. Het zijn over het algemeen zware gronden en dit kan zorgen voor problemen met drainage. Een zandgrond zal deze nadelen nooit ondervinden, maar een zandgrond heeft weer andere eisen. Zo zult u een zandgrond moeten voorzien van mest, want anders is het gevolg dat samen met het water de voedingsstoffen zo weer weglopen. Een zandbodem wordt licht genoemd. Als we spreken over de beste textuur voor een bodem dan is dat een uitgebalanceerde samenhang van alle soorten: leem, klei en zand. Met alleen middelgrote deeltjes ondervindt u dus nog steeds grote nadelen. Waar komt u deze gronden nou tegen? Als we kijken in het noorden van Vlaanderen dan zijn daar veel zandbodems te vinden. Hoe verder u naar het midden gaat wordt het een balans tussen leem en zand en echt in de zuidelijke provincies van Nederland treft men pure leembodems aan. De kleibodems zijn te vinden in de polders, langs de kust of langs de rand van enkele waterlopen.

Kenmerken van bodems met verschillende textuur:

Bodems met een hoog zandgehalte

• Deze zijn mogelijk om te bewerken als de grond nattig of tenminste vochtig is
• In droge periodes kan het een stoffige grond opleveren
• Er worden geen kluiten gecreëerd
• Tijdens de lente is de grond snel opgewarmd
• Het is niet veel organisch materiaal
• Het karakter is alkalisch of zuur en het is makkelijk om dat recht te trekken, maar het corrigeren houdt niet erg lang stand
• Het gevaar voor watererosie is laag
• Als het tussen de vingers gerold wordt heeft het een korrelige vorm

Bodem met een hoog leemgehalte

• Als het nat of vochtig is, is het moeilijk om de grond te bewerken
• In droge periodes kan het een stoffige grond opleveren
• Kluiten worden zelden gecreëerd
• Tijdens de lente wordt de grond langzaam opgewarmd
• Het organisch materiaal is veel tot vrij veel
• Het organische materiaal breekt redelijk snel weer af
• Het gevaar voor erosie is groot in een gebied met veel wind
• Het gevaar voor erosie is groot door water
• Als het tussen de vingers gerold wordt voelt het zijdezacht aan

Bodem met hoog kleigehalte

• Het kan moeilijk zijn om deze grond te bewerken als hij nattig en kleverig is (het gevaar voor verdichting is dan groot)
• Als de grond droog is, is hij hard en cementachtig
• Tijdens de lente warmt de grond langzaam op
• Het organisch materiaal is vrij veel
• Het organisch materiaal breekt niet snel weer af
• Het gevaar voor erosie in een gebied met wind is gering
• Het gevaar voor erosie door water is gering mits de structuur goed is
• Als het tussen de vingers gerold wordt voelt het nattig en kleverig aan.

Textuurcorrectie

Als de ondergrond van uw bodem niet optimaal is, kunt u dit gemakkelijk beter maken. Het toevoegen van organische materialen, compost bijvoorbeeld, zal erg helpen. Welke bodem dan ook zal zich vormen tot tuingrond die iedereen ideaal acht. Op andere manieren de grond verbeteren, bijvoorbeeld door grove zandkorrels of klei toe te voegen aan een natte en respectievelijk droge bodem, helpt eventjes, maar is moeilijk. Het is bijna niet haalbaar om precies te goede hoeveelheid toe te voegen om onder andere de drainage beter te maken. Het mengen van de grond met organische materialen helpt zowel de droge gronden om stoffen beter vast te houden als de natte gronden om voldoende lucht te krijgen.

De bodemstructuur

De structuur van de bodem is anders dan de textuur. Structuur houdt de samenhang van de bodem in. Dat betekent dat het samenklonteren van deeltjes of het bestaan van juist losse korrels de structuur bepalen. Dit staat los van de textuur van een grond, maar de juiste structuur kan wel een minder goede textuur als het ware compenseren. Als de structuur van een grond goed is dan zal het regenwater beter opgevangen worden en het water wat de grond niet nodig heeft stoot het snel weer af. De levende organismen en de wortels die in de grond gevestigd zijn kunnen beter doordringen in de grond.

De structuur wordt optimaal door de juiste balans van bodemorganismen met een hoeveelheid organische materialen. De organismen zullen de organische stoffen gebruiken om ze af te breken tot gomachtige stoffen die goed zijn voor de samenhang van de bodem doordat ze de gronddeeltjes samenhouden.

Structuurcorrectie

Ook het verbeteren van de structuur kunt u zelf bevorderen. Voor structuur geldt hetzelfde als bij textuur, namelijk dat het toevoegen van organische materialen de beste manier is om de structuur van uw grond beter te maken. Compost kan ervoor zorgen voor een betere bodem, mits men ook nog andere maatregelen treft. Als de regen niet makkelijk de grond in kan en het spitten moeilijk is door een te harde grond, dan zal men ook diep moeten spitten (ongeveer twee steken diep). Een andere manier om de bodem losser te maken dan hij is, is door gebruik van een woelvork. 

Het belang van een goede structuur en textuur

Als u de grond in een juiste balans heeft weten te krijgen dan zitten er grote en kleine poriën in de grond. Beide met een eigen taak. De grote vangen de benodigde zuurstof op die de planten nodig hebben om te ontwikkelen. De kleine houden genoeg water vast zodat de planten dit kunnen gebruiken voor de groei. Als ze te veel water in zich hebben opgenomen dan kunnen de grote poriën dit wegvoeren. Een goede structuur en textuur is dus bepalend voor de drainage. Compost kan helpen om deze drainage te verbeteren wanneer men hier problemen mee heeft in welke bodem dan ook. Als een grond voor het grootste gedeelte uit klei bestaat dan zal de drainage over het algemeen de drainage moeizamer verlopen.

Leven in de bodem

Hoe meer leven er in een bodem zit, hoe beter de grond. Het leven zal voornamelijk bestaan uit kleine organismen. Deze kunnen variëren van wormpjes tot bacteriën.

Bodemorganismen doen niets meer dan recycleren. Ze zorgen voor de cirkel waarin plantaardige stoffen afgebroken worden en omgezet worden in voedingsstoffen. Deze stoffen komen uit het plantaardig afval en komen terecht in de bodem. De wortels van nieuwe planten die deze stoffen nodig hebben, gebruiken ze om hun eigen blad of zaad mee te vormen. Ook het produceren van vruchten kan met dank aan de voedingsstoffen uit de bodem.

De organismen die in de bodem leven rommelen in de grond als ze zich verplaatsen. Door dit te doen komen de voedingsstoffen overal in de bodem terecht want die verplaatsen zich daardoor. Door de bewegingen van de bodemorganismen (graven kanalen en uitscheiden van gomachtige stoffen) wordt de structuur van de grond automatisch beter.

Bovendien zorgen de organismen voor een balans. Er zijn natuurlijk ook organismen die niet goed zijn voor de bodem, maar deze kunnen niet toeslaan door het evenwicht dat de goede organismen in de bodem gecreëerd hebben. Al het groen dat aan de bovenkant uit de bodem groeit kan beter tegen ziektes. Als de planten door andere omstandigheden een minder goede weerstand hebben is het mogelijk dat ze ziektes oplopen. Als de bodem minder goed is en als gevolg daarvan de planten minder gezond, komen ziektes dus sneller en vaker voor.